Զվարթնոցի տաճարը տեղակայված է Արարատյան դաշտում՝ Էջմիածին քաղաքից 3 կմ հարավ: Զվարթնոցի տաճարը տպավորիչ չափսերի եզակի ճարտարապետական կառույց էր: Ժամանակին բնորոշ խաչաձև գմբեթավոր կամ բազիլիկային տիպի կառուցվածքի փոխարեն՝ Զվարթնոցը ներկայացնում էր բոլորովին նոր ոճ: Եռաստիճան՝ հաջորդաբար նվազող 3 գլանաձև ներդաշնակ ծավալների միասնական շինությունն իր ժամանակի ամենաբարձր կառույցներից էր (45-49 մ): Կառույցը աչքի էր ընկնում իր զարմանահրաշ գեղեցկությամբ և թեթևությամբ: Կառուցումից 300 տարի անց տաճարը ամբողջովին ավերվել է երկրաշարժից: Այս պահին վերականգնվել է միայն շենքի առաջին մակարդակը: Այս տարածքում նաև տեղակայված է Հնագիտական թանգարան:
Լավ զարգացած ճանապարհատրանսպորտային պայմանները հնարավորություն են տալիս հասնել Զվարթնոցի տաճար անձնական մեքենայով կամ օգտվելով տարբեր տուրիստական ընկերությունների ծառայություններից, որոնք առաջարկում են կանոնավոր տուրեր դեպի Հայաստանի տարբեր տեսարժան վայրեր։ Զվարթնոցի տաճարի աշխարհագրական դիրքի շնորհիվ ճանապարհը երկար չի թվա:
Հաճելի կլիմայական պայմանների շնորհիվ տուրիստական բարձր սեզոնը Հայաստանում բավականին երկար է տևում: Մարտից մինչև խոր աշուն օրերը տաք են, ձմեռը սովորաբար երկար չի տևում: Տեղումների արտահայտված սեզոնը փոփոխական է: Դեպի Զվարթնոցի տաճար տուրերի սեզոնայնությունը կախված է եղանակային պայմաններից:
Ըստ հայ պատմիչ Սեբեոսի՝ Զվարթնոցը կառուցվել է Ներսես III կաթողիկոսի օրոք 640-650 թվականներին: 1989 թվականին տաճարի ավերակները և դրա շուրջ գտնվող հնագիտական տարածքը ներառվել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում: Տաճարի անունը ծագում է հին հայկական «զվարթուն» բառից, որը նշանակում է «հրեշտակ»: Այսպիսով տաճարը կոչվել է «Հրեշտականոց»:
Զվարթնոցը հիմնադրվել է այն վայրում, որտեղ, ենթադրվում է, որ Տրդատ թագավորը հանդիպել է Գրիգոր Լուսավորչին․ հավանաբար Ներսես III- ը այդ իսկ պատճառով է կառուցել տաճարը հենց այստեղ:
Տաճարի օծմանը ներկա էր բյուզանդական կայսր Կոստաս Երկրորդը: Նա այնքան տպավորված էր կառույցի շքեղությամբ, որ վերադառնալով հայրենիք՝ վարձում է Զվարթնոցի ճարտարապետին, որպեսզի վերջինս նմանատիպ տաճար կառուցի Կոստանդնուպոլսում: Ճարտարապետը, դժբախտաբար, հիվանդանում է և ճանապարհին մահանում:
ՍՈՒՐԲ ՀՌԻՓՍԻՄԵ ԵԿԵՂԵՑԻ
12 կմ
ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ
14 կմ
ՍՈՒՐԲ ԳԱՅԱՆԵ ԵԿԵՂԵՑԻ
15 կմ