Նորավանքը գտնվում է Վայոց ձորի մարզում՝ Ամաղու գյուղից մոտ 3 կմ հյուսիս-արևելք: Նորավանքը կառուցվել է 13-14-րդ դդ: Վանական համալիրը «եզրագծված» է գեղատեսիլ վառ կարմիր գույնի ժայռերով։Հատկապես երեկոյան ժամերին՝ մայր մտնող արևի վերջին շողերի ներքո, բոսորագույն ժայռերն ու մարդակերտ գլուխգործոցը միահյուսվելով մեկ ամբողջություն են դառնում։ Միջնադարում Նորավանքը կարևոր մշակութային և հոգևոր կենտրոն էր հանդիսանում: Նորավանքը Հայաստանի ամենաշատ այցելվող վայրերից մեկն է: 2002 թ-ին վանքը հիմնովին վերանորոգվել է:
Լավ զարգացած ճանապարհատրանսպորտային պայմանները հնարավորություն են տալիս հասնել Նորավանք անձնական մեքենայով կամ օգտվելով տարբեր տուրիստական ընկերությունների ծառայություններից, որոնք առաջարկում են կանոնավոր տուրեր դեպի Հայաստանի տարբեր տեսարժան վայրեր։ Նորավանքի աշխարհագրական դիրքի շնորհիվ ճանապարհը երկար չի թվա:
Հաճելի կլիմայական պայմանների շնորհիվ տուրիստական բարձր սեզոնը Հայաստանում բավականին երկար է տևում: Մարտից մինչև խոր աշուն օրերը տաք են, ձմեռը սովորաբար երկար չի տևում: Տեղումների արտահայտված սեզոնը փոփոխական է: Դեպի Նորավանք տուրերի սեզոնայնությունը կախված է եղանակային պայմաններից:
Ըստ միջնադարյան պատմիչ Ստեփանոս Օրբելյանի, այստեղ տեղակայված էր ավելի վաղ շրջանի եկեղեցի Նորավանքի կառուցումից առաջ: Տեղն ինքնին նույնիսկ նախաքրիստոնեական ժամանակներում համարվում էր սուրբ: Նորավանքի կառուցման ընթացքում այստեղ աշխատել է ականավոր միջնադարյան ճարտարապետ Սիրանեսը (13-րդ դարի վերջ), ինչպես նաև նրա տաղանդավոր աշակերտ՝ քանդակագործ, նկարիչ և ճարտարապետ Մոմիկը (14-րդ դար):
Նորավանքի վանական համալիրը բաղկացած է Սուրբ Աստվածածին (Բուրթելաշեն) դամբարան-եկեղեցուց, Սուրբ Ստեփանոս Նախավկա եկեղեցուց, նրան արևմուտքից կից գավթից, Սուրբ Գրիգոր եկեղեցուց (Ստեփանոս Օրբելյանի դամբարան), միջնադարյան մատուռների և շինությունների մնացորդներից, նորակառույց վանատնից։
Գեղեցիկ և տխուր մի լեգենդ կա կապված Նորավանքի հետ: Ասում են, որ հայտնի ճարտարապետ և քանդակագործ Մոմիկը սիրահարվում է Սյունյաց իշխանի երիտասարդ դստերը: Դժբախտաբար, իշխանին ամենևին դուր չի գալիս այն միտքը, որ նա իր դստերը կարող է կնության տալ ճարտարապետին: Նա Մոմիկին կանչում է իր մոտ և հայտարարում, որ իր դստերը կտա կնության միայն մեկ պայմանով՝ վարպետը պետք է կառուցի աննախադեպ գեղեցկության մի եկեղեցի ընդամենը 3 տարվա ընթացքում: Միևնույն ժամանակ, Մոմիկը պետք է աշխատի միայնակ՝ առանց այլ աշխատողների և արհեստավորների օգնության: Հավանաբար, իշխանը չէր սպասում, որ Մոմիկը կհամաձայնի աշխատել այս պայմանով, բայց վերջինս ընդունում է մարտահրավերը: Երեք տարի վարպետն աշխատում է իր գլուխգործոցի վրա և կառուցում մի գեղեցիկ եկեղեցի: Երբ վանքը գրեթե պատրաստ էր, և մնում էր միայն վերջին քարը մշակել և տեղադրել եկեղեցու գմբեթին, դաժան իշխանը, չկամենալով կատարել իր խոստումը, դավադրություն է նյութում: Նա իր ծառային ուղարկում է Մոմիկի մոտ, որը, բարձրանալով եկեղեցու գմբեթին, հրում է մեծն վարպետին: Մոմիկը ընկնում է եկեղեցու վերևից, իսկ այդ վերջին չարաբաստիկ քարն էլ ընկնում է անմիջապես ճարտարապետի վրա։ Երբ մարդկանց վերջապես հաջողվում է բարձրացնել քարը, վարպետի մարմինը հողին հանձնելու համար, նրանք ականատես են լինում իրական հրաշքի․ Մոմիկի հոգին դրոշմվում է քարե սալիկի վրա, որն էլ իր հերթին վերածվում է մի զարմանահրաշ գեղեցիկ խաչքարի: Ըստ ավանդության, այս առանձնահատուկ խաչքարը Մոմիկի գերեզմանաքարն է: Գերեզմանը պահպանվել է մինչ օրս, իսկ վարպետի մահվան ճշգրիտ տարեթիվը 1333 է, որը նշված է խաչքարի վրա:
ԱՐԵՆԻ ԳԻՆՈՒ ԳՈՐԾԱՐԱՆ
9.5 կմ
ԱՐԵՆԻ ՍՈՒՐԲ ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ԵԿԵՂԵՑԻ
10.6 կմ
ԶՈՐԱՑ ԵԿԵՂԵՑԻ
39.6 կմ