Վահանավանք

Մարզ

Սյունիք

Հեռավորությունը Երևանից

311.2 Կմ

Տեսակ

Վանք/եկեղեցի

Վահանավանքը՝ Սյունիքի ուշ միջնադարյան ճարտարապետության նշանակալի վանական համալիրներից մեկը, գտնվում է Կապան քաղաքից մոտ 5 կիլոմետր հարավ-արեւմուտք՝ Ողջի գետի աջ բարձրադիր ափին, Տիգրանասարի լանջին։ Վանքի հիմնադիրը եղել է Սյունյաց նահանգի իշխան Ձագիկի որդի Վահան իշխանիկը, ով վանքը կառուցել է 10-րդ դարում։ Նրա անունով էլ համալիրն ստացել է «Վահանավանք» անունը։ Վանական համալիրը կազմված է մի շարք շինություններից, որոնց թվում են Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին (ավարտվել է 911 թվականին), գավիթը, սյունասրահը (11-րդ դարի կես) եւ Սբ. Աստվածածին երկհարկ եկեղեցին (1086 թվական)։ Համալիրի հիմնական շինությունները՝ եկեղեցին, գավիթը եւ սյունասրահը, վերակառուցվել են 1046 թվականին՝ իշխանաց իշխան Գրիգորի նախաձեռնությամբ, ով հետագայում ճանաչվել է որպես Սյունյաց թագավոր Գրիգոր Ա։ Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին համալիրի կենտրոնական կառույցն է։ Այն կառուցված է սրբատաշ բազալտից եւ պատկանում է գմբեթավոր դահլիճի տիպին՝ ներքինում մեկ զույգ մույթերով։ Վանական համալիրից դեպի հարավ՝ բարձունքի վրա, տեղադրված է Սբ. Աստվածածին երկհարկ եկեղեցին, որը ըստ պահպանված վիմագիր արձանագրության, կառուցվել է 1086 թվականին Սյունյաց թագուհի Շահանդուխտի եւ նրա քրոջ՝ Կատայի նախաձեռնությամբ։ Այն դասվում է երկհարկանի դամբարան–եկեղեցիների շարքին՝ առաջին հարկում տեղակայված է թաղածածկ դամբարանային տարածքը, որի վրա կառուցվել է փոքր, միանավ եկեղեցի։ Շինության հիմնական մասերը կառուցված են սրբատաշ բազալտից, իսկ արեւմտյան կողմի գավիթը՝ անմշակ քարերով։ Տարածքում պահպանվել են նաեւ ընդարձակ գերեզմանոցի, աղբյուրի եւ բնակելի շենքերի հետքեր, պեղումներ իրականացվել են 1966 թվականից սկսած՝ Գ. Գրիգորյանի ղեկավարությամբ։ Խորհրդային շրջանում եւ ավելի ուշ՝ 2006-2009 թվականներին, վանքի տարածքում իրականացվել են վերականգնման աշխատանքներ։ Դրանց արդյունքում ամբողջությամբ վերականգնվել են Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին եւ նրան կից գավիթը։ Սյունասրահը վերականգնվել է մասնակիորեն, իսկ Սբ. Աստվածածին եկեղեցին՝ դեռեւս խորհրդային շրջանում։