Սևանավանք

Սևանավանքը գտնվում է Սևանա լճի թերակղզու վրա, հիմնադրել է Գրիգոր Ա Լուսավորիչը 305թ.-ին։ Պեղումների արդյունքում պարզվել է, որ այս վայրը բնակեցված է եղել նոր քարի և բրոնզի դարերում։ Ինչպես վկայում է Սբ․ Առաքելոց եկեղեցու հարավային պատի արձանագրությունը, 9-րդ դարում վանքի ընդարձակումն ու կառուցապատումը կապված են Բագրատունիների արքայական տան հիմնադիր` Աշոտ Ա Բագրատունու դուստր՝ իշխանուհի Մարիամի հետ։ Պահպանված կառույցները ներկայումս վերականգնվել և հասանելի են բոլոր նրանց համար, ովքեր ցանկանում են անձամբ տեսնել հին հուշարձանը: Սևանավանքը Հայաստանի պատմամշակութային ամենաճանաչված վայրերից մեկն է։

Սևանա Լիճ

Սևանա լիճը Հայաստանի մարգարիտն է: Այն երկրագնդի քաղցրահամ ջուր ունեցող 2-րդ բարձրադիր լիճն է Հարավային Ամերիկայի Տիտիկակա լճից հետո: Լճի երկարությունը 70 կմ է, առավելագույն լայնությունը՝ 55 կմ։ Հայելու մակերեսը կազմում է 1260 կմ2, որով ամենախոշորն է Հարավային Կովկասի տարածքում։ Միջին խորությունը 46.8 մ է, ամենախոր վայրը՝ 83 մ (Փոքր Սևան)։ Սևանա լիճը Շորժայի ստորջրյա թմբով բաժանվում է 2 մասի՝ Մեծ Սևանի (37.7 մ միջին խորություն) և Փոքր Սևանի (50.9 մ)։ Սևանում հանգստանալիս՝ զբոսաշրջիկները կարող են համատեղել լողափնյա հանգիստը և տեսարժան վայրերի այցելությունը։ Լճի մոտակայքում են տեղակայված պատմամշակութային հուշարձաններ՝ Սևանավանքն ու Հայրավանքը։ Այստեղ կարող եք տեսնել նաև Նորատուսի խաչքարերի եզակի գերեզմանատունը:

Գեղարդ Վանական Համալիր

Գեղարդի վանքը գտնվում է Կոտայքի մարզի Գողթ գյուղի մոտ՝ Ազատ գետի վերին հոսանքում՝ աջ ափին։ Այստեղ է պահվել հայտնի գեղարդը, որով հռոմեացի զինվորը ծակել է Քրիստոսի կողը։ Այն Հայաստան էր բերել քրիստոնեության առաջին քարոզիչներից Թադեոս առաքյալը։ Այժմ այն գտնվում է Վաղարշապատում՝ պատմության թանգարանում։ Գեղարդի վանական համալիրը հանդիսանում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության մաս։ 13-րդ դարում ստեղծված հիմնական հուշարձանախմբում են գլխավոր Կաթողիկե եկեղեցին, գավիթը, ժայռափոր 2 եկեղեցին, ժամատուն-դամբարանը։

Հաղարծին Վանական Համալիր

Հաղարծին վանական համալիրը տեղակայված է Տավուշի մարզում, Դիլիջան քաղաքից մոտ 18 կմ հեռավորության վրա։ Մի գեղեցիկ ավանդություն կա հյուսված վանքի անվան ծագումնաբանության հետ կապված, ըստ որի վանքի բացման և օծման արարողությունների ժամանակ մի արծիվ էր ճախրում գլխավոր եկեղեցու գմբեթի վերևում, ինչն էլ առիթ հանդիսացավ անվանել սրբատեղին խաղացող (կամ ճախրող) արծվի վանք («հաղ» նշանակում է «խաղ»): Այտեղից ել առաջացել է Հաղարծին բառը։

Հաղպատ վանական համալիր

Հաղպատ վանական համալիրը գտնվում է Հայաստանի հյուսիսում` նույնանուն գյուղում: Համալիրը բաղկացած է մի շարք կառույցներից`զանգակատնից, ժամատնից, գավթից, եկեղեցիներից, սեղանատնից և գրատնից: Շինությունները կառուցվել են տարբեր ժամանակաշրջաններում, դրանցից ամենավաղը թվագրվում է 10-րդ դարով: Հաղպատը ծառայել է ոչ միայն որպես կրոնական, այլև որպես խոշոր կրթական կենտրոն: Հաղպատում գրվել, ընդօրինակվել և ծաղկվել են բազմաթիվ ձեռագրեր, որոնք օգտագործվել են նաև միջնադարյան Հայաստանի գիտաուսումնական այլ կենտրոններում: Այստեղ ուսանել, ստեղծագործել և դասավանդել են ժամանակի բազմաթիվ նշանավոր հոգևորական գիտնականներ. ուսուցչապետ Հովհաննես Սարկավագը (Իմաստասեր), նրա աշակերտներ՝ պատմիչներ Երեմիա Անձրևիկը և Սամուել Անեցին և ուրիշներ։

Տաթևի Վանական Համալիր

Տաթևի վանքը (IX-X դար) գտնվում է Սյունիքի մարզում: Վանքն ունի հարուստ պատմություն: Տաթևի վանական համալիրը եղել է ոչ միայն հոգևոր, այլև կրթամշակութային խոշոր կենտրոն: Այստեղ գործում էր միջնադարյան Հայաստանի լավագույն համալսարաններից մեկը, որտեղ ուսումնասիրվում էին հումանիտար գիտությունները: Վանքը տեղակայված է գրեթե ժայռի եզրին, որտեղից բացվում է կիրճի գեղատեսիլ տեսարան: Նախկինում վանք տանող ճանապարհը բավականին երկար և դժվար էր․ մեքենայով անհրաժեշտ էր անցնել լեռնային բարդ ճանապարհով վանք հասնելու համար: Սակայն «Տաթևեր» ճոպանուղու բացումից հետո վանքը դարձել է դյուրամատչելի: Ի դեպ, հարկ է նշել, որ «Տաթևեր» ճոպանուղին գրանցվել է Գինեսի ռեկորդների գրքում՝ որպես աշխարհի ամենաերկար հետադարձելի ճոպանուղի, որը շարժվում է առանց կանգառի։

Ջերմուկի Ջրվեժ

"Հայաստանի ամենագեղեցիկ ջրվեժներից մեկը՝ Ջերմուկի կամ «Ջրահարսի վարսեր» ջրվեժը, գտնվում է Վայոց ձորի մարզի Ջերմուկ քաղաքում։ Այս ջրվեժի անվան հետ կապված կա մի հետաքրքիր լեգենդ, ըստ որի՝ ժամանակին այդ ժայռերի վրա ապրում էր հայ ազնվական, ով ուներ մի գեղեցիկ դուստր: Գեղեցկուհու ձեռքը խնդրելու էին գալիս աշխարհի չորս կողմերից, սակայն նրա սիրտը պատկանում էր մի հովվի որդու: Ամեն օր նա երկար պարան էր նետում կիրճը, երբ նրանք հանդիպում էին ուշ գիշերով, որպեսզի տղան կարողանա իր մոտ բարձրանալ: Մի օր աղջկա հայրն իմանում է այդ մասին եւ անիծում դստերը՝ ասելով. «Եթե մեկ անգամ էլ հանդիպես այդ տղային, ապա դու կդառնաս ջրահարս եւ երբեք չես կարողանա դուրս գալ ջրից»: Նրանց հաջորդ հանդիպման օրը հոր անեղծքը կատարվում է՝ նա ջրահարս է դառնում, իսկ մազերը վերածվում են ջրվեժի: Այդ պատճառով Ջերմուկի ջրվեժը երբեմն կոչում են նաեւ «Ջրահարսի վարսեր»:"

Գառնու տաճար

Գառնու տաճարը հելլենիստական շրջանի ճարտարապետությանը բնորոշ պերիպտեր (պերիպտեր՝ չորս կողմից սյունաշարով եզերված աղոթասրահ) տիպի միակ կառույցն է, որը պահպանվել է Հայաստանի տարածքում: Տաճարը գտնվում է Կոտայքի մարզի Գառնի գյուղում՝ Ազատ գետի աջ ափին: Ենթադրվում է, որ տաճարը նվիրված է եղել արևի աստված Արեգ-Միհրին։ Համալիրը ներառել է հռոմեական բաղնիք, արքունական ամառանոց և 7-րդ դարի եկեղեցի: Բաղնիքի խճանկարով հատակը պահպանվել է․ այն կազմված է 15 գույնի բնական քարերից։ 2011 թ․ Գառնու պատմամշակութային համալիրն արժանացել է ՅՈւՆԵՍԿՕ մրցանակին։

Սանահին Վանական Համալիր

Սանահին վանական համալիրը, միջնադարյան հոգևոր, մշակութային և գիտակրթական նշանավոր կենտրոն է, որը տեղակայված է Հայաստանի Լոռու մարզի Ալավերդի քաղաքի մոտ գտնվող Սանահին գյուղում։ Վանական համալիրի առաջին՝ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին կառուցվել է 10-րդ դարի 30-40-ական թվականներին Աբաս Ա Բագրատունի թագավորի օրոք: 966 թվականին Աշոտ Գ Ողորմած թագավորն ու Խոսրովանույշ թագուհին կառուցել են Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցին՝ իրենց որդիներ Կյուրիկեի (Գուրգենի) և Սմբատի արևշատության համար, հիմնադրել են միաբանություն և բարձրագույն կարգի հոգևոր դպրոց, հրավիրել եկեղեցականներ, գիտնական վարդապետներ, գրիչներ: Հիմնադիր վանահայրն էր Պոլիկարպոսը, որին հաջորդել է վարդապետ գիտնական Հովհաննեսը: Սանահինը ընդգրկված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում:

Պարզ Լիճ

Պարզ լիճը աղբյուրներից սկսվող, հոսք ունեցող լիճ է։ Այն ունի 300մ երկարություն և 100մ լայնություն։ Միջին խորությունը 3 մ է, առավելագույնը 10 մ։ Մակերեսը կազմում է 0.027 քառակուսի մ, ծավալը 83.8 հազար խորանարդ մետր։ Զարգացած են սողանքային երևույթները։ Շրջապատված է անտառներով։ Լճի ջուրը թափանցիկ է, կանաչավուն երանգով: Մոտակայքում սաղարթապատ անտառի հիասքանչ արտացոլանքը զարդարում է լճի մակերևույթը:

Արենի Գինու Գործարան

"1994 թվականին հիմնադրված Արենիի գինու գործարանը Հայաստանի ամենահայտնի եւ հնագույն գինեգործարաններից է, որը գտնվում է Վայոց ձորի Արենի գյուղում։ Գործարանն արտադրում է կարմիր, սպիտակ եւ նռան գինիների տեսականի: Դեպի գործարան այցելությունը իր մեջ ներառում է շրջայց մառանում, որտեղ կարելի է տեսնել գինու հնեցման համար նախատեսված կաղնու տակառներ, այնուհետեւ մասնակցել ավանդական ու մրգային գինիների համտեսին։ Վերնահարկի թեյարանում կարող եք ճաշակել թեյ, սուրճ, դիտել կարճամետրաժ ֆիլմ հայկական գինեգործության եւ ընկերության պատմության վերաբերյալ։ Կից գործող հուշանվերների փոքրիկ խանութում ներկայացված են ձեռագործ իրեր, հուշանվերներ, ինչպես նաեւ գինիների լայն տեսականի։ "

Շաքիի Ջրվեժ

Շաքիի ջրվեժը տեղակայված է Սիսիան քաղաքի հյուսիսում գտնվող Շաքի գետի վրա: Ջրվեժի տարածքը շատ գեղատեսիլ է: Այստեղ կարող եք տեսնել ժայռեր և քարայրներ, որոնցում հայտնաբերվել են մարդու գործունեության հետքեր, ինչպես նաև մոխիր, որը թվագրվում է պալեոլիթի ժամանակաշրջանին։ Ջրվեժն ինքնին իսկապես առասպելական շքեղ տեսք ունի: Բարձրությունը 18 մ է։

ՉԱՐԵՆՑԻ ԿԱՄԱՐ

Չարենցի կամար հուշարձանը կոչվում է հայ մեծ բանաստեղծ և մեծ հայրենասեր Եղիշե Չարենցի անունով: Համարվում է, որ նա հաճախ էր այցելում այս վայրը և սիրում էր վայելել այտեղից բացվող շքեղ ու աննման տեսարանները: Առաջին հայացքից պարզ ու հասարակ կամարը, ասես, շրջանակի մեջ է առնում աննկարագրելի բնապատկերները: Հետաքրքրական է, որ այստեղից օրվա ցանկացած ժամի ցնցող տեսարան է բացվում դեպի Արարատ լեռը: Ուստի, հուշարձանը նաև անվանում են Արարատի կամար: Հայաստան այցելող զբոսաշրջիկները այստեղ են գալիս գեղեցիկ տեսարաններ վայելելու և լուսանկարվելու համար:

ԲՂԵՆՈ-ՆՈՐԱՎԱՆՔ

Վանքը գտնվում է Սյունիքի մարզի Բարձրավան (Երիցաթումբ) գյուղից 3-4 կմ արևելք՝ Որոտան գետի բարձրադիր աջ ափին, անտառապատ կիրճերով շրջապատված եռանկյունաձև դարավանդի վրա: Սյունիքի միջնադարյան վանական համալիրներից է: Հատակագծային հորինվածքի յուրօրինակությամբ հայ ճարտարապետության եզակի հուշարձաններից է: Առանձնակի շեշտված է արևմտյան ճակատի քանդակազարդ շքամուտքը: Եկեղեցու արտաքին պատերին` սալաքարերի վրա զետեղված են Քրիստոսի կյանքը պատկերող բարձրաքանդակներ: Պահպանված ութ սալաքարերից երկուսն են իրենց տեղում` «Ավետումն» ու «Համբարձումը» , մնացածը վայր են ընկել:

Դիմաց լեռ

"Դիմաց լեռը գտնվում է Տավուշի մարզի Իջեւանի լեռներում։ Այն Թեղուտ գյուղից ուղիղ գծով 5 կմ հյուսիս է։ Լեռնագագաթի բարձրությունը 2378 մետր է։ Վերջին ժամանակներս հաճախակի են դարձել դեպի Դիմաց լեռ վերելքները, քանի որ այն, դառնալով տուրիստական հայտնի ուղղություն, մեծ սեր է վայելում արշավականների եւ բնության սիրահարների շրջանում։ Դիմաց լեռան առանձնահատկությունն այն է, որ գագաթից հիանալի տեսարան է բացվում դեպի Իջեւան լեռների ժայռոտ պատը։"

Երազանքների Կամար

"Երազանքների կամարը գտնվում է Ջերմուկ քաղաքում՝ «Ջրահարսի վարսեր» ջրվեժի հարեւանությամբ։ Այն բնության գեղեցիկ ստեղծագործություն է՝ երկրաբանական հուշարձան, որը տեղացիները նաեւ անվանում են «Բախտի կամար» կամ «Երջանկության կամար»։ Այս կամարը հայտնի է իր հրաշագործ զորությամբ, ասում են, թե յուրաքանչյուրն, ով կանցի կամարի տակով ու երազանք կպահի, այն անպայման կկատարվի։ Կամարի երկարությունը 30 մետր է, իսկ բարձրությունը՝ 15 մետր։ "