Սանահին Վանական Համալիր

Մարզ

Լոռի

Հեռավորությունը Երևանից

165.4 Կմ

Տեսակ

Վանք/եկեղեցի

Սանահինի վանական համալիրը հիմնադրվել է 966 թվականին՝ Աշոտ 3-րդ Ողորմած թագավորի աջակցությամբ։ Հնագույն այդ վայրը դարձել է ոչ միայն Կյուրիկյանների տոհմական դամբարանը եւ վարչական կենտրոնը, այլեւ թագավորության հոգեւոր առաջնորդանիստը։ Սանահինն անունը ստացել է Հաղպատի վանքից հետո կառուցվելու պատճառով՝ «սա քան զնա հին» արտահայտության իմաստով։ Վանական համալիրը կազմված է տարբեր դարաշրջաններում կառուցված սրբատեղիներից եւ քաղաքացիական կառույցներից։ Համալիրը ներառում է եկեղեցիներ, գավիթներ, մատենադարաններ ու դամբարաններ։ Հնագույն կառույցը՝ Սբ. Աստվածածին եկեղեցին, Սանահինին տվել է հոգեւոր կենտրոնի դիրք։ Դրա կողքին զարգացել են ճեմարաններ ու մատենադարաններ, որոնք հետագայում վերածվել են համալսարանի եւ ակադեմիայի։ Համալիրում գերիշխող տեղ է գրավում Սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցին՝ իր խաչաձեւ հատակագծով ու հսկայական գմբեթով։ Նրա կողքին՝ Սբ. Գրիգոր եկեղեցին է՝ դրսից կլոր, ներսից՝ խաչաձեւ քառախորան։ Կառուցված է ամուր որմնախարսխի վրա, իսկ հյուսիսում նրան միանում է գրատունը։ Սանահինի գրատունը՝ հայկական միջնադարյան գրատների մեջ ամենամեծն ու հնագույնը, ոչ միայն գրքերի ու ձեռագրերի պահպանման վայր էր, այլեւ հոգեւոր գանձերի, մասունքների, նշխարների պահոց։ Ճեմարանը գտնվում է Սբ. Աստվածածին եւ Ամենափրկիչ եկեղեցիների միջեւ՝ վերագրվելով Գրիգոր Մագիստրոս Պահլավունուն։ Խորհրդանշական է, որ հատակը ծածկված է տապանաքարերով, իսկ սրահի արեւելքում կանգնած է երեք խաչքար։ Համալիրի տարածքից դուրս պահպանվել են նաեւ Արղության-Երկայնաբազուկ եւ Զաքարյան տոհմերի դամբարանները, Սբ. Հակոբ, Սբ. Հարություն, Սբ. Կարապետ եկեղեցիները, ինչպես նաեւ Սբ. Սարգիս մատուռը։ Զաքարյանների դամբարանը տեղակայված է հարավարեւելյան գերեզմանոցում, իսկ Սբ. Հարություն եկեղեցին առանձնանում է իր եզակիությամբ՝ ունենալով զույգ խորաններ արեւելյան թեւում։