Ամարասի Վանք

Մարզ

Արցախ

Հեռավորությունը Երևանից

339.7 Կմ

Տեսակ

Վանք/եկեղեցի

Ամարասի վանքը՝ Արցախի Հանրապետության Մարտունու շրջանի Մաճկալաշեն գյուղի մոտ, Խազազ եւ Լուսավորիչ սարերի միջեւ ընկած գոգահովտում է՝ հարթավայրում, մոտ կես հեկտար տարածքով։ Հայ պատմիչների համաձայն՝ հիմնադրվել է 4-րդ դարում Գրիգոր Լուսավորիչի կողմից, սակայն ավազակների արշավանքների ու շինության մեծության պատճառով, սկզբնական կառույցը պահպանված չէ։ Վանքը հիշատակվում է հատկապես 4-րդ դարի կեսերից, երբ այստեղ թաղվեց Գրիգոր Լուսավորչի թոռան՝ նահատակ Գրիգորիսի մարմինը, ում մասունքների համար 5-րդ դարի վերջում Վաչագան Բարեպաշտը մատուռ կառուցեց, որ պահպանվել է մինչ օրս։ Ամարասը դարերով եղել է Արցախյան կրոնական ու մշակութային կարեւոր կենտրոն։ 9-րդ դարում ասպատակվել է արաբների կողմից, 13-րդ դարում՝ մոնղոլ-թաթարների, իսկ 1387 թվականին՝ Լենկթեմուրի արշավանքների ժամանակ։ Թեեւ վնասված, վանքում շարունակվել է դպրոցի գործունեությունը, ձեռագրերի գրի առնումն ու ընդօրինակումը 15-16-րդ դարերում։ 17-րդ դարի վերջերին՝ Պետրոս կաթողիկոսի ջանքերով, վանքը եւ շրջակա ենթակառուցվածքները նորոգվեցին։ 19-րդ դարի կեսերին՝ Ռուսաստանի միացմամբ, վանական համալիրը ծառայել է որպես սահմանամերձ ամրոց եւ մաքսատուն, որից հետո սկսվել է վանքի աստիճանական ամայացումը։ Եկեղեցին վնասվել է, բայց 1858 թվականին վերանորոգվել է շուշեցի հայերի աջակցությամբ. 1848 թվականին վանքը հանձնվել է Գանձասարի մետրոպոլիտ Բաղդասարին։ Արցախյան ազատագրական պատերազմից հետո Ամարասն իր արդիական կյանքը վերականգնեց՝ դառնալով ուխտագնացության եւ տարածաշրջանի մշակութային կենտրոն։