Ախթալայի Վանական Համալիր

Մարզ

Լոռի

Հեռավորությունը Երևանից

179.6 Կմ

Տեսակ

Վանք/եկեղեցի

Բարձրադիր հրվանդանի վրա վեր է խոյանում Ախթալայի Սբ. Աստվածածին վանքը՝ ժամանակի նշանավոր հոգեւոր-մշակութային կենտրոններից մեկը։ Ի սկզբանե Ագարակ եւ ապա՝ Պղնձահանք անվանումները կրած այս տարածքը միջնադարում հայտնի է եղել որպես Վրաստանի ենթակայության տակ գտնվող քաղկեդոնական հայության կրոնական ու կրթական կենտրոն։ Սակայն վանքի պատմական հիմքերում ամրագրված է Հայ Առաքելական հավատքը, ինչն էլ հենց հիմք դարձավ վանական համալիրի ծնունդին եւ հետագա զարգացմանը։ Վանքը շրջապատված է բրգավոր պարիսպներով, որոնք կառուցվել են դեռեւս 10-րդ դարում՝ Կյուրիկյան Բագրատունիների օրոք։ Վանքի հյուսիսային մուտքը թաղածածկ սրահ է, որին արեւելքից կից է եռահարկ բրգաձեւ աշտարակը: Վանքի համալիրի գլխավոր Սբ. Աստվածածին եկեղեցին գտնվում է ամրոցի հենց կենտրոնում։ Եկեղեցին ունի գմբեթավոր կառուցվածք, Խորանի երկու կողմերում կրկնահարկ ավանդատներ են։ Գմբեթը ժամանակի ընթացքում ոչնչացվել է, սակայն նրա հիմքերը՝ մույթերն ու որմնամույթերը պահպանվել են։ Արտաքին ճակատները զարդարված են խորշերով, խաչաքանդակներով ու հարուստ դեկորատիվ հարթաքանդակներով։ Վանքի բակում պահպանվել է 13-րդ դարի միանավ եկեղեցին՝ կիսաշրջանաձեւ խորանով, ինչպես նաեւ բնակելի ու տնտեսական շինությունների մնացորդներ։ Վանքի ներսում պատերը ամբողջությամբ ծածկված են բարձրարվեստ որմնանկարներով՝ ֆրեսկոներով։ Այս գեղարվեստական ժառանգությունը եզակի է թե՛ իր ծավալով, թե՛ բովանդակությամբ. որմնանկարներում պատկերված են Հին եւ Նոր կտակարանների տեսարաններ՝ Աստվածամոր, Հովհաննես Մկրտչի եւ բազմաթիվ աստվածաշնչյան տեսարաններով։ Նրանք 13-րդ դարի են, սակայն մինչ օրս պահպանել են իրենց տեսքն ու գույները: Որմնանկարներում օգտագործվել է 2 գույն՝ որդան կարմիրը եւ լազուրիտը, որը ստացվում է պղնձից, մնացած գույները ստացվել են դրանց համադրումից: Վանքը եղել է նաեւ գրչության խոշոր կենտրոն։ Այստեղ 13-րդ դարում գործել է Սիմեոն Պղնձահանեցին, ուսումնասիրվել է թե՛ հայ, թե՛ վրաց մատենագրություն։ Ստեփանոս Օրբելյանի վկայությամբ՝ այստեղ պահվել է նաեւ «Աստվածընկալ Սբ. Խաչը», որն Իվանե Զաքարյանը նվիրաբերել է Նորավանքին։