Ամբերդ ամրոց, Վահրամաշեն, Տեղեր, Բյուրականի աստղադիտարան

1. Ամբերդ ամրոց

2300 մետր ծովի մակերևույթից բարձր գտնվող Ամբերդը բնակեցված է եղել դեռ քարե դարից, իսկ այսօրվա ամրոցը վեր է կանգնել 10-րդ դարում։ Գտնվելով երկու գետերի միախառնման տեղում՝ ամրոցը երկար դարեր մնացել է բացառիկ անառիկ եւ ընկել է միայն 14-րդ դարում, որից հետո աննշան փոփոխություններով հասել մեր օրեր։ Ամրոցը բաղկացած է բերդից, 1026 թվականի սբ. Աստվածածին եկեղեցուց, մատուռից, բաղնիքից եւ այլ աշխարհիկ շինություններից։

2. Վահրամաշեն

Վահրամաշեն եկեղեցին միջնադարյան հայկական եկեղեցի է, որը գտնվում է Վահրամաշեն գյուղում, մոտ Ապարան քաղաքին՝ Արագածոտնի մարզում։ Եկեղեցին կառուցվել է X դարում Վահրամյան ընտանիքի կողմից, որի անունով էլ ստացել է իր անվանումը։ Այն հանդիսանում է դասական հայկական ճարտարապետության օրինակ՝ մեծ կենտրոնական գմբեթով և խաչաձև նախագծով։ Եկեղեցին հայտնի է իր յուրահատուկ քարե փորագրություններով և բարի ինտերիորով, որտեղ պահպանված է նաև լավ պահպանված խաչքար (քարե խաչ)։ Վահրամաշենը կարևոր մշակութային և պատմական հուշարձան է և ծառայում է որպես վկայություն միջնադարյան Հայաստանի ճարտարապետական ժառանգության։

3. Տեղեր

Տեղեր եկեղեցին պատմական հայկական եկեղեցի է, որը գտնվում է Արագածոտնի մարզում, մոտ Աշտարակ քաղաքին։ Մonaստրը հիմնադրվել է XII դարում Օրբելյան ընտանիքի կողմից, և դրա գլխավոր եկեղեցին նվիրված է Սուրբ Աստվածածնին։ Տեղերի ճարտարապետությունը աչքի է ընկնում իր պարզությամբ և հմայքով՝ մեծ գմբեթով և բարիկայրաքանդակներով։ Եկեղեցու համալիրում կա մի քանի մատուռներ, զանգակատուն և խաչքար (քարե խաչ)՝ եզակի դիզայններով։ Տեղեր монаստրը հայտնի է իր խաղաղ շրջակայքով և առաջարկում է շշմեցնող տեսարաններ Արագած լեռան տարածաշրջանին։ Այն մնում է կարևոր հոգևոր և մշակութային հուշարձան Հայաստանի համար։

4. Բյուրականի աստղադիտարան

Բյուրականի աստղադիտարանը Հայաստանի ամենակարևոր աստղագիտական հետազոտական կենտրոններից մեկն է, որը գտնվում է Արագածոտնի մարզում, Արագած լեռան հարավային կողմում։ Այն հիմնադրվել է 1946 թվականին, և դրա հիմնադիրն է հայկական ճանաչված աստղաֆիզիկոս Վիկտոր Ամբարսումյանը։ Բյուրականի աստղադիտարանը հայտնի է իր ներդրմամբ գալակտիկաների, աստղերի ձևավորման և տիեզերական երևույթների ուսումնասիրության գործում։ Այն оснащված է ժամանակակից տելեսկոպներով ու հետազոտական գործիքներով, այդ թվում՝ 2.6 մետրանոց տելեսկոպով, որը տարածաշրջանի ամենամեծներից է։ Բյուրականը նաև միջազգային համագործակցությունների կենտրոն է՝ տրամադրելով հնարավորություններ գիտնականներին և ուսանողներին մասնակցելու աստղագիտական ուսումնասիրություններին։ Աստղադիտարանը գիտական հետազոտությունների կարևոր վայր է և հայտնի է աստղադիտման սիրահարների շրջանում։