Սաղմոսավանք

Մարզ

Արագածոտն

Հեռավորությունը Երևանից

33 Կմ

Տեսակ

Վանք/եկեղեցի

Սաղմոսավանք վանական համալիրը գտնվում է Արագածոտնի մարզի Սաղմոսավան գյուղում։ Վանական համալիրը, ամենայն հավանականությամբ, իր անունը ստացել է «սաղմոս» բառից, որը նշանակում է օրհներգություն, եկեղեցական հոգեւոր երգ։ Վանքը կոչվել է Սաղմոսավանք, քանի որ եկեղեցում հաճախ են հնչել սաղմոսներ։ Սաղմոսավանքը, ինչպես հայկական շատ եկեղեցիներ, ունի բնական ակուստիկա, ինչն էլ պայմանավորել նրա անվան առաջացումը։ Միջնադարյան հայկական եկեղեցիների զգալի մասը կառուցվել է ակուստիկ ճշգրիտ հաշվարկներով, ինչն ուղղակիորեն վկայում է հայ ճարտարապետների ու շինարարների բացառիկ վարպետության մասին։ Սաղմոսավանք վանական համալիրը պատմական վկայություններում առաջին անգամ հիշատակվում է 12-րդ դարում։ Այդ ժամանակ այստեղ ապրել է վարդապետ Հովհաննես Մունջը, ով դպրոց էր հիմնադրել Սաղմոսավանքում։ Սակայն որպես վանական համալիր, Սաղմոսավանքը ձեւավորվել է միայն 13-րդ դարում, Վաչուտյանների իշխանական տոհմի օրոք։ Նրանց հովանավորությամբ վանքը վերածվել է հոգեւոր եւ մշակութային կենտրոնի։ Հատկանշական է, որ հենց Վաչուտյանների օրոք ծաղկում է ապրել նաեւ Հովհաննավանքը, որը դարձել էր նրանց տոհմական վանքը։ Վանական համալիրի գլխավոր կառույցը՝ Սբ. Սիոն եկեղեցին, կառուցվել է 1215 թվականին՝ Վաչե Վաչուտյանի եւ նրա կնոջ՝ Մամախաթունի հովանավորությամբ. Եկեղեցու շինարարությունն իրականացվել է շուրջ 20 տարի եւ ավարտվել է 1235 թվականին։ Սբ. Սիոն եկեղեցու կառուցման ավարտից հետո, Վաչե Վաչուտյանի որդին՝ Քուրդ Վաչուտյանը, շարունակում է վանական համալիրի զարգացումը։ Նա նախաձեռնում է Սբ. Աստվածածին եկեղեցու շինարարությունը, որը համալիրի երկրորդ եկեղեցին է։ Քուրդ Վաչուտյանի նախաձեռնությամբ՝ 1240-ական թվականներին սկսվում է նաեւ Հովհաննավանքի գավթի կառուցումը՝ ընդգծելով Վաչուտյանների հոգեւոր կենտրոնների ընդարձակման քաղաքականությունը։