Խնձորեսկ

Մարզ

Սյունիք

Հեռավորությունը Երևանից

250.3 Կմ

Տեսակ

Քարանձավ

Գորիսից մոտ 13 կմ հարավ-արեւելք, Խնձորեսկ գյուղի հյուսիսարեւելյան եզրի լեռնային լանջերին է տարածված Հին Խնձորեսկ բնակավայրը։ Սկզբնական շրջանում Խնձորեսկի տները հիմնականում եղել են քարանձավային՝ երբեմն 20-30 մ բարձրության վրա։ Այդ քարայր-բնակարաններն օգտագործվել են ոչ միայն ապրելու, այլ նաեւ պաշտպանվելու նպատակով։ Ժամանակի ընթացքում նրանց ճակատային մասերում կառուցվել են քարաշեն տներ՝ դասավորված դարավանդաձեւ՝ այնպես, որ վերեւի տան բակը ծառայել է ստորին տան տանիք։ Խնձորեսկի նշանավոր հուշարձաններից է համարվում բերդը, որը 1728-1730 թվականներին ծառայել է որպես Մխիթար Սպարապետի զորակայան։ Գյուղի տարածքում տարբեր ժամանակաշրջաններում կառուցվել է չորս եկեղեցի, որոնցից կանգուն են Սբ. Թադեւոսը (17-18-րդ դարեր) եւ Սբ. Հռիփսիմեն (1666 թվական), վերջինս՝ եռանավ բազիլիկ կառույց է։ Անապատի եկեղեցին, թեեւ այժմ ավերված է, ժամանակին եղել է գրչության եւ ձեռագրերի պահպանման կենտրոն։ Մխիթար Սպարապետի գերեզմանը գտնվում է Անապատ եկեղեցու բակում։ Տարածքում պահպանվել են բազմաթիվ աղբյուրներ։ Դրանցից շատերը կոչվում են ըստ կառուցողների՝ օրինակ՝ Ղանդունց նով, Թելունց եւ այլն։ Խնձորեսկում է գտնվում նաեւ Մելիք Քասու ապարանքը (1836 թվական), իսկ Սբ. Թադեւոս եկեղեցու մոտ պահպանվել է ժայռափոր ջրամբար։ Խորհրդային ժամանակաշրջանում, երբ նոր բնակարաններ կառուցելու անհրաժեշտություն առաջացավ, բնակիչները սկսեցին քանդել հին տները՝ դրանց շինաքարն օգտագործելով նոր գյուղի կառուցման համար, ինչի արդյունքում խիստ վնասվեց գյուղի մինչ այդ պահպանված պատմամշակութային դիմագիծը։ 2012 թվականին շահագործման է հանձնվել 160 մ երկարությամբ, 63 մ առավելագույն բարձրությամբ Խնձորեսկի հայտնի ճոճվող կամուրջը, որը միացնում է Հին Խնձորեսկի երկու ձորափերը՝ Ղանդունց նովն ու Ներքին թաղը։ Խնձորեսկի մասին արժեքավոր տեղեկություններ է հաղորդում Ստեփանոս Օրբելյանն իր «Պատմություն նահանգին Սիսական» աշխատությունում։