Սուրբ Շողակաթ եկեղեցին

Միջնադարյան Շողակաթ եկեղեցին գտնվում է Վաղարշապատ քաղաքում՝ արքունի հնձանների տեղում․ ըստ ավանդության, Հռիփսիմյաց կույսերից սուրբ Մարիանեի նահատակության վայրում է կառուցվել սրբավայրը։

Երբ Գայանյանց կույսերը հասնում են Հայոց մայրաքաղաք Վաղարշապատ, բնակվում են նրա հյուսիս-արևելյան կողմում գտնվող այգիների հնձանում։ Երբ փախստական կույսերը հայտնաբերվում են, հայոց թագավորը արքունիքից սպասավորներ է ուղարկում կույսերի կացարանը՝ իր մոտ բերելու Հռիփսիմեին, սակայն կույսերը դիմադրում են։ Թագավորն, իմանալով վերջիններիս դիմադրության մասին, հրամայում է այս անգամ արդեն բռնությամբ իր մոտ բերել Հռիփսիմեին, ինչն էլ նրա սպասավորներն ի կատար են ածում՝ Հռիփսիմեին մինչև արքունիք քարշ տալով և նահատակում են նրան։ Նույն օրը և նույն տեղում դահիճները սրամահ են անում կույսերից ևս 32 հոգու, ովքեր եկել էին թաղելու սուրբ Հռիփսիմեի մարմինը։ Քրիստոնեության ընդունումից հետո կույսերի նահատակության վայրում կառուցվում է երեք մատուռ. առաջինը՝ Սուրբ Հռիփսիմեի գերեզմանի վրա, երկրորդը՝ Սուրբ Գայանեի, և երրորդը՝ հնձանում՝ այն կույսի գերեզմանի վրա, ով հիվանդության պատճառով չկարողանալով միանալ Հռիփսիմեի մարմինը թաղելու համար գնացած քույրերին, մնում է հնձանում և այնտեղ էլ նահատակվում։

Ագաթանգեղոսը՝ Հռիփսիմյան կույսերի պատմությունը մեզ հասցրած պատմիչը, այս կույսի անունը չի հիշատակում, սակայն հետագայի ավանդությունը նրան Մարիանե անունն է տալիս։ Այս հնձանում էր, երբ երկնքից «կաթեցին» Տիրոջ լույսի շողերը։ Այս իսկ պատճառով Սուրբ Մարիանեի մատուռը Սուրբ Շողակաթ անունն է կրում։