Հետաքրքիր փաստեր Սաղմոսավանքի մասին

• 1

  1255 թվականին Քուրդ Վաչուտյան իշխանը կառուցում է այստեղ գրատուն-եկեղեցի, որն իր հորինվածքով պատկանում է յուրօրինակ հայկական կառույցների թվին: Գրատունը Քուրդ իշխանը կառուցում է կնոջ՝ Խորիշահի խնդրանքով՝ իրենց վաղամեռիկ դստեր՝ Մամախաթունի հիշատակին:  Գրատուն-եկեղեցու արևելյան մասում գտնվում է խորանը, իսկ հարավ-արևելյան անկյունում` երկհարկանի ավանդատունը, ինչը բացառիկ երևույթ է նման նշանակության կառույցներում: Գրատնից երկու մուտք է բացվում դեպի գավիթ և 1235 թվականին կառուցված Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի: Ընդ որում այդ եկեղեցի կարելի է մտնել միայն գրատնից: 13-րդ դարում այս գրատանը 120 ձեռագիր մատյան է պահվել:

• 2

  Ավանդության համաձայն այստեղ շատ ավելի վաղ շրջանում արդեն իսկ գործում էր հոգևոր կենտրոն։ Հայոց առաջին կաթողիկոս Գրիգոր Լուսավորիչը 4-րդ դարում Արագածի գագաթից նկատելով այս վայրը՝ գալիս է այստեղ և եկեղեցի է կառուցում:  Այնուհետև, նույն տեղում հոգևորականներ հավաքելով, նրանց սաղմոսներ է սովորեցնում։