Գեղարդ Վանական Համալիր

Մարզ

Կոտայք

Հեռավորությունը Երևանից

36.6 Կմ

Տեսակ

Վանք/եկեղեցի

Գեղարդավանքը միջնադարյան Հայաստանի նշանավոր վանական համալիրներից է, գտնվում է Երեւանից մոտ 35-40 կմ հեռավորության վրա, Երեւան-Գառնի-Գողթ ճանապարհին։ Վանքի հիմնադրումը, ըստ ավանության, վերագրվում է 4-րդ դարի սկզբին։ Վաղ շրջանում քարայրային կառույցների համար կոչվել է Այրիվանք, Իսկ Գեղարդ անունը տարածվեց 13-րդ դարից սկսած՝ վանքում պահված Սբ. գեղարդի պատվին, որը խոցել էր Քրիստոսին: Վանական համալիրի հնագույն կառույցը գտնվում է պարսպապատից դուրս՝ արեւմտյան կողմում. դա 12-րդ դարի կիսաժայռափոր մատուռն է։ 13-րդ դարում ձեւավորվել է հիմնական հուշարձանախումբը, որի մեջ մտնում են գլխավոր եկեղեցին (Կաթողիկե), կից գավիթը, երկու ժայռափոր եկեղեցիները, ժամատուն-դամբարանն ու խուցերը։ Գեղարդավանքն առանձնահատուկ տեղ ունի հայկական ժայռակոփ արվեստում․ գլխավոր եկեղեցուն կից՝ հյուսիսային հսկա ժայռի տարբեր մակարդակներում փորված է մի ամբողջ հուշարձանախումբ՝ վերեւում՝ երկու փոքր եկեղեցի եւ գավիթ, ներքեւում՝ սյունազարդ ժամատուն-դամբարան։ Վանքի շրջակայքը հարուստ է բարձրարվեստ խաչքարերով եւ ժայռափոր խուցերով։ Գլխավոր եկեղեցին (Կաթողիկե) կառուցվել են Զաքարյաններ իշխանները 1215 թվականին: Կառուցման արձանագրությունը փորագրված է արեւմտյան ճակատի մուտքի վերեւում։ Գավիթը՝ գլխավոր եկեղեցու ժամատունը, կառուցվել է 1215-1225 թվականներին: Արեւելյան կողմով հպված է գլխավոր եկեղեցու արեւմտյան ճակատին, իսկ հյուսիսային պատին փոխարինում է բնական ժայռը: Առաջին ժայռակոփ եկեղեցին գտնվում է գլխավոր եկեղեցու գավթի հյուսիս-արեւմտյան կողմում: Կառուցվել է Իվանեի որդի մեծ իշխան Ավագի իշխանության օրոք՝ 13-րդ դարի 30-40-ական թվականներից մինչեւ 1250 թվականը ընկած ժամանակահատվածում: Երկրորդ ժայռակոփ եկեղեցին գտնվում է գլխավոր եկեղեցուն կից գավթի հյուսիսարեւելյան կողմում: Բաղկացած է եկեղեցուց եւ գավթից: Գլխավոր եկեղեցու խորանի հյուսիսային պատի շինարարական արձանագրության համաձայն եկեղեցին եւ գավիթը կառուցվել են Պռոշ իշխանի օրոք, 1283 թվականին: Պռոշ իշխանի որդի Պապաքի եւ նրա կին Ռուզուքանի ժայռակոփ ժամատուն-դամբարանը գտնվում է ժայռի վերին մասում, կառուցվել է 1288 թվականին: Դամբարանն ունի առանձին թունելանման մուտք՝ մոտ 10 մ երկարությամբ: