Բարձրաքաշի Սբ. Գրիգոր

Մարզ

Լոռի

Հեռավորությունը Երևանից

138.2 Կմ

Տեսակ

Վանք/եկեղեցի

Դսեղ գյուղից ընդամենը 2 կմ հյուսիս-արեւելք՝ Մարց գետի ձախակողմյան ձորալանջի հարթակում է կանգնած միջնադարյան մեծ վանական համալիր՝ Բարձրաքաշի Սբ. Գրիգորը: 10-13-րդ դարերում կառուցված այս համալիրի հիմնական խումբը բաղկացած է իրար կողք գտնվող երկու եկեղեցիներից՝ Սբ. Գրիգորից եւ գլխավոր Սբ. Աստվածածնից, գավթից։ Հարավում են Սբ. Հարություն մատուռը՝ ժողովրդական «Ագռավի տապան» անունով, Մամիկոնյանների տոհմական գերեզմանատունը եւ ձիթհանը, իսկ ձորում պահպանվել է վանքին պատկանող կամուրջը։ Սբ. Գրիգոր եկեղեցին համալիրի հնագույն հուշարձանն է՝ թվագրվելով 10-րդ դարով։ Այն միանավ դահլիճ է՝ կառուցված կոպիտ մշակված բազալտի մանրաքարերից, 3-4 մետր բարձրությամբ պատերով, որոնք խոսում են միջնադարյան ճարտարապետների վարպետության մասին։ Մի քիչ ուշ՝ 1221 թվականին, Մամիկոնյան իշխանական տոհմի թոռ Մարթպանը կառուցեց Սբ. Աստվածածին եկեղեցին, որը գմբեթավոր բազիլիկ է, եռանավ աղոթասրահով եւ հնգանիստ խորանով։ Գավիթը, որը առանձին կառույց է, եզակի է իր դիրքով, քանի որ հարավից է կից եկեղեցուն, այլ ոչ թե արեւմուտքից, ինչպես ավանդական հայկական վանքերում է։ 1247 թվականին ավարտված գավիթը հարուստ է բարձրարվեստ զարդաքանդակներով եւ ունի արեւմտյան շքամուտքի բարավոր՝ հնգաթեւ աստղանախշերով զարդարված: Համալիրի հոգեւոր կառույցների թվին են պատկանում 1234 թվականին կառուցված Սբ. Հարություն մատուռն ու 13-րդ դարի խաչքարերով հարուստ Մամիկոնյանների գերեզմանատունը, իսկ 1266 թվականին կառուցված ձիթհանը պատկանում է տնտեսական կառույցների թվին: