Արուճի տաճարը գտնվում է Հայաստանի ամենաբարձր լեռան՝ Արագածի լանջին: Տաճարն ունի յուրօրինակ ճարտարապետություն: Դեռևս V դարում ձմռանն այստեղ հանգրվանում էր արքունական բանակը։ VII-րդ դարում Արուճը հայ իշխան Գրիգոր Մամիկոնյանի նստավայրն էր։ Իշխանն ու իր կինը միասին կառուցեցին տաճարն ու օծեցին այն Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի անունով: Երբեմնի ավերված գմբեթի փոխարեն երևում է բաց երկինքը, որը ասես ձուլվում է տաճարի հնագույն որմնանկարների հետ: Տաճարից ոչ հեռու կարելի է տեսնել մատուռի, Կաթողիկե բազիլիկայի և պալատի ավերակները, որոնք կառուցվել են տարբեր ժամանակներում: Արուճը հայկական ճարտարապետության մեջ մեծ կարևորություն ունեցող պատմական հուշարձան է:
Լավ զարգացած ճանապարհատրանսպորտային պայմանները հնարավորություն են տալիս հասնել Արուճի տաճար անձնական մեքենայով կամ օգտվելով տարբեր տուրիստական ընկերությունների ծառայություններից, որոնք առաջարկում են կանոնավոր տուրեր դեպի Հայաստանի տարբեր տեսարժան վայրեր։ Արուճի տաճարի աշխարհագրական դիրքի շնորհիվ ճանապարհը երկար չի թվա:
Հաճելի կլիմայական պայմանների շնորհիվ տուրիստական բարձր սեզոնը Հայաստանում բավականին երկար է տևում: Մարտից մինչև խոր աշուն օրերը տաք են, ձմեռը սովորաբար երկար չի տևում: Տեղումների արտահայտված սեզոնը փոփոխական է: Դեպի Արուճի տաճար տուրերի սեզոնայնությունը կախված է եղանակային պայմաններից:
Ըստ պահպանված գրությունների, Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու շինարարությունը սկսվել է 662-ին և ավարտվել 666-ին: Արուճի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու հիմնադրումից առաջ այստեղ գործում էր նաև մեկ այլ եկեղեցի: Հավանաբար բազիլիկան, որը գտնվում է եկեղեցու հարավ-արևմուտքում, հետագա վերակառուցման արդյունքում վերածվել է աշխարհիկ շենքի: Ըստ Հովհաննես Դրասխանակերտցու՝ իշխան Գրիգոր Մամիկոնյանը իր պալատական համալիրը կառուցել է Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու հարավում:
Եկեղեցու պատերը զարդարված էին շքեղ որմնանկարներով, սակայն, դժբախտաբար, դրանք գրեթե ոչնչացված են: Արուճում պահպանվել են բրոնզե դարաշրջանի գերեզմանատների ավերակներ, հին ամրոց, քարավանատուն (XIII դ․) և այլ հուշարձաններ:
Ավագ խորանի գմբեթարդում մոտ 7 մ բարձրությամբ պատկերված է Քրիստոսը՝ ձախ ձեռքին մագաղաթագալար։ Մատենագրական աղբյուրներում հիշատակված պալատը, որ նույնպես կառուցել է Գրիգոր Մամիկոնյանը տաճարի հարավարևելյան կողմում, բացվել է 1948-1951 թթ-ի պեղումների ժամանակ։ Վաղ միջնադարի աշխարհիկ ճարտարապետության այս հուշարձանախումբը բաղկացած է երկու առանձին շենքերից, որոնցից մեկը սյունազարդ է և իր հատակագծով ու մանրամասներով (սյուներ, խարիսխներ, խոյակներ) նման է Դվինի կաթողիկոսարանին։ Երկրորդ շենքը գտնվում է առաջինից արևելք։ Իր չափերով Արուճի եկեղեցին վաղ միջնադարյան Հայաստանի ամենամեծ պատմամշակությային կոթողներից է։
ՄՈՒՂՆՈՒ ՍՈՒՐԲ ԳԵՎՈՐԳ ԵԿԵՂԵՑԻ
37 կմ
ԴԱՇՏԱԴԵՄԻ ԱՄՐՈՑ
38 կմ
ՀՈՎՀԱՆՆԱՎԱՆՔ ՎԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ
41 կմ