Մարմաշեն, Գյումրի քաղաքային տուր

1. Մարմաշենի միջնադարյան վանք

Ախուրյան գետի ձախ ափին է գտնվում Մարմաշեն վանական համալիրը, որը դարեր շարունակ եղել է Շիրակ գավառի կարևորագույն մշակութային ու հոգեւոր կենտրոններից մեկը։ Մարմաշենը կառուցվել է X դարում՝ Վահրամ Պահլավունու օրոք, որի մասին վկայում է պատմիչ, աշխարհագրագետ Ստեփանոս Ասողիկը։ Վանքը բաղկացած է եղել չորս եկեղեցուց, գավիթ-ժամատնից, զանգակատնից և գերեզմանոցից: Դարերի ընթացքում Մարմաշեն վանական համալիրը բազմիցս է ենթարկվել օտար նվաճողների՝ սելջուկ-թուրքերի, մոնղոլների հարձակումներին։ Ցավոք, այս հարձակումները հանգեցրել են վանական համալիրի երբեմնի նշանակության եւ արտաքին տեսքի կորստին։ Այստեղ է գտնվում Հեղնարի կախարդական աղբյուրը:

2. Գյումրի, քաղաքային տուր

Հայաստանի երկրորդ քաղաքը Գյումրին, որը նաեւ կոչվել է Լենինական, Ալեքսանդրապոլ, իսկ նախնական հայկական տարբերակում Կումայրի, բնակեցված է եղել դեռևս 3-րդ հազարամյակից։ Շատ երկար պատմական ճանապարհ անցնելով՝ Գյումրին այսօր ներկայանում է իր Հին քաղաքով, որը լավագույնս պահպանվել է քաղաքի կենտրոնում։ Գյումրիի ամեն մի շենք ունի իր պատմությունը՝ հարուստ հայկական, միջնադարյան ճարտարապետական ոգով։ Կոլորոիտային քաղաքը գրավում է իր գեղեցիկ շենքերով, փողոցներով, եկեղեցիներով և, իհարկե, իր չկրկնվող, յուրահատուկ գյումրվա տրամադրությամբ. չէ որ Գյումրին է Հայաստանի հումորի, արվեստի ու արհեստների կենտրոնը։ Քաղաքային տուրի մեջ ընդգրկված են նաև Գյումրիի երեք հայտնի եկեղեցիները և Սև բերդը։

3. Յոթ Վերք եկեղեցի

Գյումրիի բազմաթիվ եկեղեցիներից ամենամեծ սբ. Աստվածածին եկեղեցին է կամ Յոթ վերքը։ Ասիմետրիկ ձևով կառուցված Յոթ վերք եկեղեցին օծվել է 1886 թվականին, իսկ իր յուրօրինակ ժողովրդական անունը ստացել է Մարիամ Աստվածածնի սրբապատկերից, որում պատկերված են Տիրամոր յոթ վերքերը։ Սրբապատկերը բերվել է այստեղ Արևմտյան Հայաստանից, հետո անվտանգության նպատակով որոշվել է տեղափոխել Հառիճավանք, բայց գյումրեցիները թույլ չեն տվել՝ պահելով իրենց քաղաքում։ Քաղաքի գլխավոր հրապարակը զարդարող Յոթ վերքը երկու մեծ եկեղեցիներից մեկն է, երկրորդը սբ. Ամենափրկիչն է։

4. Սբ. Նշան եկեղեցի

Սուրբ Նշանը երրորդ մեծ եկեղեցին է Գյումրիում։ Եվս 19-րդ դարի եկեղեցի է, որը կրկնում է հայկական ոճը։ Սովետական տարիներին, եկեղեցին վերածված է եղել պահեստի, իսկ երկրաշարժը քանդել է գմբեթները, որոնք, բարեբախտաբար, հետո վերականգնվել են։

5. Սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցի

1873 թվականին կառուցված եկեղեցին կրկնում է Հայաստանի երբեմնի մայրաքաղաք Անիի գլխավոր տաճարը։ Հետագայում, սովետական տարիներին ծառայել է որպես ֆիլհարմոնիայի դահլիճ։ 36 մետր բարձրությամբ հսկա տաճարը վնասվել է 1988 թվականի երկրաշարժի ժամանակ։ Այժմ վերականգնվում է։

6. Սև Բերդ

Սև քարից կառուցված պաշտպանական ամրոցը հենց այդպես էլ կոչվում է՝ Սև բերդ։ 1834 թվականին կառուցվել է բերդը, ռուս-պարսկական երկրորդ պատերազմից հետո։ Յուրահատուկ ուշադրության է արժանի ջրահեռացման համակարգը, որը պաշտպանում էր ամրոցի պատերը անձրևներից։ Այժմ զբոսաշրջային կենտրոնի վերածված Սև բերդը այցելուներին հիշեցնում է իր մարտական անցյալի մասին։