Հնեվանք վանական համալիր

Մարզ

Լոռի

Հեռավորությունը Երևանից

142.4 Կմ

Տեսակ

Վանք/եկեղեցի

Լոռու Կուրթան գյուղից արեւելք է ընկած 7-րդ դարում կառուցված Հնեվանքի վանական համալիրը: Վանական համալիրի կենտրոնում կանգնած է գլխավոր եկեղեցին՝ կառուցված դեղնավուն սրբատաշ ֆելզիտից: Այն եռախորան, գմբեթավոր կառույց է, որի ներսը խաչաձեւ է, իսկ արտաքին պատերը՝ զուսպ եւ անշուք։ Գմբեթի անցումը ապահովված է երկշարք տրոմպներով, իսկ թմբուկը դրսից ութանիստ է։ Պատուհանները, որոնք լուսավորում են խորաններն ու թմբուկի ճակատները, եզրագծված են բուսական եւ երկրաչափական նուրբ զարդանախշերով, որոնք վկայում են միջնադարյան վարպետների ձիրքն ու ճաշակը։ Հնեվանքի անունը հիշատակվում է նաեւ վրացական աղբյուրներում՝ կապված Վրաստանի Դավիթ Շինարար թագավորի կատարած նվիրատվության հետ։ 1123 թվականին նա Լոռի-Տաշիրը հանձնում է Իվանե Օրբելյանին, իսկ նրա որդի Սմբատը, 1154 թվականին, նորոգում է Հնեվանքի գլխավոր եկեղեցին, ինչի մասին վկայում է գմբեթի քիվի վրացերեն արձանագրությունը։ Նույն ժամանակաշրջանում համալիրն ընդլայնվում է՝ արեւմուտքից նրան կցվում է գավիթ, իսկ գավթին հյուսիսից միանում է միանավ, գմբեթավոր սրահ։ Չնայած ժամանակի դժվարություններին ու պատմական ծանր ընթացքին, Հնեվանքը, թեկուզ կիսավեր, բայց կանգուն է մնացել։ 13-րդ դարի սկզբին կառուցվել է համալիրի հարավային գմբեթավոր եկեղեցին՝ կիսաշրջանաձեւ խորանով, որի մուտքի վերեւում կան շինարարական արձանագրություններ։ Գավթից դեպի հյուսիս պահպանվել են միանավ եկեղեցու որոշ հատվածներ, իսկ համալիրի շրջակայքում կարելի է տեսնել քաղաքացիական եւ օժանդակ շինությունների մնացորդներ, որոնցից մի քանիսը հավանաբար ծառայել են որպես վանքի միաբանության կացարան կամ առաջնորդարան։