Հանդաբերդը կարևոր տեղ է զբաղեցնում Արցախի շրջանի պաշտպանական կառույցների համակարգում։ Հանդաբերն առաջին անգամ հիշատակվում է 854 թ-ին։ Բերդից 800 մ արևելք գտնվում են Հանդաբերդի վանքի ավերակները։ Ամրոցի պատերի բարձրությունը հասնում է 8 մ-ի, իսկ հաստությունը `1.3 մ: Բերդը գրավում է 92 x 60 մ տարածք: Արտաքին պատը ամրացված է բարձր աշտարակներով: Ամրոցի տարածքում կան ուղղանկյուն շինության ավերակներ, որոնք, ինչպես նաև ամբողջ ամրոցը, պատրաստված են տեղական չմշակված քարից: Ամրոցից ոչ հեռու կան բազմաթիվ ճարտարապետական հուշարձաններ, որոնց ուսումնասիրության ընթացքում հայտնաբերվել են Հանդաբերդին վերաբերող գրություններ:
Լավ զարգացած ճանապարհատրանսպորտային պայմանները հնարավորություն են տալիս հասնել Հանդաբերդ անձնական մեքենայով կամ օգտվելով տարբեր տուրիստական ընկերությունների ծառայություններից, որոնք առաջարկում են կանոնավոր տուրեր դեպի Հայաստանի տարբեր տեսարժան վայրեր։ Հանդաբերդ աշխարհագրական դիրքի շնորհիվ ճանապարհը երկար չի թվա:
Հաճելի կլիմայական պայմանների շնորհիվ տուրիստական բարձր սեզոնը Հայաստանում բավականին երկար է տևում: Մարտից մինչև խոր աշուն օրերը տաք են, ձմեռը սովորաբար երկար չի տևում: Տեղումների արտահայտված սեզոնը փոփոխական է: Դեպի Հանդաբերդ տուրերի սեզոնայնությունը կախված է եղանակային պայմաններից:
Պեղումների ընթացքում հայտնաբերվել են մի շարք մետաղական և կավե իրեր: Մետաղական առարկաների շարքում են՝ բանալի, ճարմանդներ, պայտ, տարբեր դարբնոցային գործիքներ, կացին, պարան, դանակ, պղնձե զանգակներ և այլն։ Խեցեղեն առարկաների շարքում են` մեծ քանակությամբ սափորներ, խոհանոցային ամաններ և բաժակների բեկորներ:
ԴԱԴԻՎԱՆՔ
21 կմ
ԳԱՆՁԱՍԱՐ ՎԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ
70 կմ
ՇՈՒՇԻԻ ԲԵՐԴ
124 կմ