ԲՋՆԻ ԳՅՈՒՂ

Բջնին Հայաստանի ամենահին բնակավայրերից մեկն է: 11-րդ դարում Բջնի գյուղը և շրջակա տարածքները պատկանել են Պահլավունիների իշխանական տոհմին: Հովհաննես-Սմբատ թագավորի օրոք գյուղը նշանակվեց կաթողիկոսի նստավայր: 1066-ին Բջնիում անցկացվեցին կաթողիկոսի ընտրությունները: 13-րդ դարի սկզբին Բջնին փոխանցվեց Զաքարյանների իշխանական տոհմին: 1387-1388 թթ․ գյուղի վրա հարձակվեց Լեկթեմուրը և ավիրեց այն:673 թ. այստեղ իջևանել է Ֆրանսիացի ճանապարհորդ Ժան Շարդենը։ 1770 թվականին Բջնի է այցելել նաև ճանապարհորդ Տուրնեֆորը։

1031 թ.-ին Գրիգոր Մագիստրոսի կողմից կառուցված միջնադարյան ճարտարապետության գանձը՝ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, գտնվում է Բջնի գյուղի կենտրոնում: Սուրբ Սարգսի խաչաձև գմբեթավոր եկեղեցին (VII դ.) կառուցվել է Բջնիի արևելյան մասում ՝ բլրի գագաթին:

Ամրոցը գյուղը բաժանում է երկու մասի (Մեծ Բջնի և Փոքր Բջնի): Հարավից, արևելքից և մասամբ արևմուտքից ամրոցը պաշտպանված է վերձիգ, անդնդախոր ժայռերով, իսկ հյուսիսից և արևմուտքից՝ կոպտատաշ որձաքարերով և կրաշաղախով կառուցված, կիսաբոլոր աշտարակներով հզորացված պարսպապատերով, որի երկարությունը հասնում է 120 մ: Մուտքը հյուսիսային կողմից է: Ամբողջ բերդատարածքը բաժանված է Մեծ և Փոքր մասերի, որոնք իրարից անջատվել են պարսպաշղթայով: Բերդատարածքը խիտ կառուցապատված է եղել: Այստեղ նշմարելի են բազմաթիվ շինությունների ավերակներ ու հետքեր: Մեծ ամրոցում է գտնվել բազալտե քարերով կառուցված և կրաշաղախով սվաղված թաղածածկ ջրամբարը: Իսկ Փոքր կամ Ստորին բերդի հարավարևմտյան կողմում՝ պարսպաշղթայի մոտ, կառուցվել է դեպի Հրազդան գետը տանող թաղածածկ ու կամարակապ մուտքով գաղտնուղին: Բերդը ավերվել և ամայացել է 16-17-րդ դարերում: