Սուրբ Խաչի եկեղեցին (Սուրբ Խաչ) գտնվում է Ապարանում: Եկեղեցին հայտնի է նաև որպես Քասախի բազիլիկա: Սուրբ Խաչը վաղ միջնադարյան կառույց է և հանդիսանում է Հայաստանի ամենահին եկեղեցիներից մեկը: Մասնագետները եկեղեցին թվագրում են մոտ 4-5-րդ դարերին: Այդ դարաշրջանը համարվում է քրիստոնեական հավատքի ընդունման արշալույսը Հայաստանում: Իսկզբանե բազիլիկան գտնվում էր Արշակունիների արքայատոհմի կողմից վերահսկվող տարածքում: Կառույցը մասամբ վերականգնվել է 1877 թ:
Լավ զարգացած ճանապարհատրանսպորտային պայմանները հնարավորություն են տալիս հասնել Սուրբ Խաչ եկեղեցիր անձնական մեքենայով կամ օգտվելով տարբեր տուրիստական ընկերությունների ծառայություններից, որոնք առաջարկում են կանոնավոր տուրեր դեպի Հայաստանի տարբեր տեսարժան վայրեր։ Սուրբ Խաչ եկեղեցու աշխարհագրական դիրքի շնորհիվ ճանապարհը երկար չի թվա:
Հաճելի կլիմայական պայմանների շնորհիվ տուրիստական բարձր սեզոնը Հայաստանում բավականին երկար է տևում: Մարտից մինչև խոր աշուն օրերը տաք են, ձմեռը սովորաբար երկար չի տևում: Տեղումների արտահայտված սեզոնը փոփոխական է: Դեպի Սուրբ Խաչ եկեղեցի տաճար տուրերի սեզոնայնությունը կախված է եղանակային պայմաններից:
Ապարանի Սուրբ Խաչ եկեղեցին գրականության մեջ հայտնի է որպես «Քասախի բազիլիկա»: Եկեղեցին լիարժեք գործում էր մինչև 20-րդ դարի 40-ական թվականները՝ առանց ընդհատելու գործունեությունը նույնիսկ բոլշևիկների տարիներին: Եկեղեցին պղծվել և օգտագործվել է որպես գյուղատնտեսական պահեստ 40-ականների վերջին:
Հայտնի հնագետները այստեղ բազմաթիվ պեղումներ են անցկացրել: 1900-ական թվականներին մի խումբ հնագետների հետ Թորոս Թորամանյանը առաջին անգամ ուսումնասիրելով եկեղեցին և դրա տարածքը եկավ եզրակացության, որ բազիլիկան կառուցվել է հեթանոսական տաճարի հիմքի վրա:
ՍՈՒՐԲ ԽԱՉ, ԱՊԱՐԱՆ
36.2
ՍՈՒՐԲ ԽԱՉ, ԱՊԱՐԱՆ
45.4
ՍՈՒՐԲ ԽԱՉ, ԱՊԱՐԱՆ
55.8