Գտչավանք

Մարզ

Արցախ

Հեռավորությունը Երևանից

339.7 Կմ

Տեսակ

Վանք/եկեղեցի

Հադրութի շրջանի Տող գյուղի մոտ, թավուտ անտառների գոգավորության մեջ՝ Տողասարի լեռան ստորոտին, կանգնած է նշանավոր Գտչավանքը։ Հավաքական հիշողության վկայությունը՝ նրա բարձր գմբեթը, դեռ հեռվից էլ նկատելի է։ Գտչավանքը վաղ միջնադարում եղել է Դիզակի հոգեւոր եւ քաղաքական կենտրոններից մեկը, ենթարկվել է Առանշահիկների իշխանությանը, ապա 8-րդ դարից Դիզակի ճյուղին։ Վանքի շենքերի վրա փորագրված վիմափոր արձանագրությունները պատմում են 13-17-րդ դարերի իրադարձությունների մասին։ Հին վանքի ավերակների հիմքի վրա արվել է ներկա գլխավոր եկեղեցին, որը հիմնադրել են Ամարասից տեղափոխված երկու եպիսկոպոսներ՝ Տեր Սարգիսն ու Տեր Վրդանեսը։ Վանքը համարվում է հայ ճարտարապետության հզոր ու բարձրարվեստ օրինակ՝ դրսեւորված նաեւ Բագրատունյաց ոճով։ Գտչավանքի համալիրը ներառում է գմբեթավոր եկեղեցի, գավիթ եւ մի երկրորդ եկեղեցի, որոնցն միավորում է ընդհանուր գավիթը։ 15-րդ դարից Գտչավանքը վերածվել է ոչ միայն հոգեւոր, այլեւ գիտական ու մշակութային կենտրոնի։ Այստեղ ստեղծվել եւ պահպանվել է եզակի ձեռագրերի հավաքածու։ 19-րդ դարում վանահայր Առաքել Կոստանդյանը 18 տարի նվիրեց պատմագիտական եւ ազգագրական մեծատառ աշխատությանը, որն այսօր պահվում է Մատենադարանում։