Ծիծեռնավանք

Մարզ

Արցախ

Հեռավորությունը Երևանից

339.7 Կմ

Տեսակ

Վանք/եկեղեցի

Ծիծեռնավանքը Հայաստանի հայտնի ուխտավայր-եկեղեցիներից է, կառուցված համանուն գյուղի հյուսիս-արեւմտյան եզրին՝ Աղավնո գետի աջ ափին։ Այն թվագրվում է մեր թվարկության 4-6-րդ դարերով եւ դասվում հայկական վաղ քրիստոնեական եռանավ բազիլիկ տիպի եկեղեցիների շարքին։ Եկեղեցին կառուցվել է մի քանի շինարարական փուլերով՝ տարբեր ժամանակաշրջանների ազդեցության հստակ դրսեւորմամբ. Ըստ որոշ պատմական վկայությունների՝ վանքի տեղում հնագույն ժամանակներում գործել է հեթանոսական տաճար, որը հետագայում՝ քրիստոնեության ընդունումից հետո, վերածվել է եկեղեցու։ Ծիծեռնավանքի բազիլիկը առանձնանում է մի շարք յուրահատկություններով, որոնք հազվադեպ են հանդիպում հայկական ճարտարապետության մեջ։ Դրանցից ամենանշանակալին արեւմտյան ճակատից մուտքի բացակայությունն է, ինչը բնորոշ է հեթանոսական կառույցներին, եւ բացառություն է բազիլիկ տիպի եկեղեցիների համար։ Ուշագրավ է նաեւ խորանի վերեւում տեղակայված կամարակապ սրահը, բեմում լուսամուտների բացակայությունը, ինչպես նաեւ թաղակիր կամարների չլինելը։ Վանքը հայտնի է բազմաթիվ անուններով՝ Ծիծեռնավանք, Ծիծեռնակավանք, Ծիծեռնո, Ծիծառնու, Մատնեվանք եւ այլն։ Վերջինս՝ Մատնեվանք անվանումը, կապված է այստեղ պահվող սրբազան մասունքի՝ Պետրոս առաքյալի ճկույթի հետ։ Ըստ ավանդության՝ ճկույթն է (հին հայերենով՝ ծիծեռն կամ ծծեռն) դարձել վանքի անվանման հիմքը։ Հայկական միջնադարյան ներբողներում նույնպես հիշատակվում է այս կապը, ինչը վկայում է վայրը որպես սրբավայր ընկալելու խորքային արմատների մասին։